Czerniak to zwykle niepozorna zmiana skórna, która jest w rzeczywistości najbardziej niebezpieczną odmianą raka skóry. Czym dokładnie jest czerniak, jak go rozpoznać i jak zminimalizować ryzyko zachorowania?
Czerniak – co to takiego?
Czerniak to podstępny nowotwór skóry, który rozwija się niepostrzeżenie, ponieważ przez długi czas wygląda jak zwykły pieprzyk. Wszelkie znamiona na skórze, takie jak pieprzyki czy piegi, to widoczne gołym okiem skupiska komórek pigmentowych. W przypadku czerniaka to właśnie w tych komórkach, zwanych melanocytami, rozwija się rak skóry. Czerniaki w dużej mierze spowodowane są nadmierną ekspozycją na silne promieniowanie słoneczne, zatem do obszarów najczęściej atakowanych przez czerniak zaliczają się takie fragmenty ciała jak twarz, plecy i kończyny. Niejednokrotnie (zwykle u ludzi o naturalnie ciemnej karnacji) odnotowuje się jednak także przypadki wystąpienia czerniaka w bardzo niespodziewanych miejscach, takich jak opuszki palców, wewnętrzna strona dłoni, czy nawet podeszwy stóp. Zdarza się również, że czerniak pojawia się napowierzchni oka lub na błonach śluzowych całego organizmu (jama ustna i nosowa, przełyk, pochwa i drogi moczowe, odbyt).
Jak rozpoznać czerniak?
Czerniak bardzo często rozwija się „pod przykryciem” zwykłego pieprzyka. Jednak w wielu przypadkach u osób dotkniętych tym schorzeniem pojawiają się nowe zmiany skórne – plamki lub znamiona. Sposobem na odróżnienie czerniaka od innych przebarwień na skórze jest dokładna obserwacja jego ubarwienia. Z reguły niegroźne pieprzyki zdecydowanie odcinają się od skóry, mają kształt owalu lub koła, przybierają jednolity, brązowy lub czarny kolor, a ich średnica jest nie większa niż 6 milimetrów. Wszelkie zmiany skórne odbiegające od tej charakterystyki powinny wzbudzać niepokój i być niezwłocznie skonsultowane z dermatologiem. Alarmujące cechy znamion, które mogą oznaczać czerniak to:
– nierówny kształt,
– trudny do określenia rozmiar i kolor (zatarte granice),
– duży rozmiar (średnica przekraczająca 6 mm),
– krwawienie i uczucie swędzenia.
Kto jest narażony na czerniaki?
W grupie osób szczególnie narażonych na wystąpienie czerniaka znajdują się ludzie o jasnej karnacji i jasnych oczach, i naturalnie jasnych (blond) lub rudych włosach. Te cechy osobowe wskazują na niewielką zawartość melaniny (barwnika) w organizmie, co z kolei zwiększa podatność na poparzenia słoneczne i występowanie zmian skórnych oraz czerniaków. Stała ekspozycja na silne promienie słoneczne również przyczynia się do wzrostu prawdopodobieństwa zachorowania na czerniak. Nadmiar słońca odnosi się do osób pracujących pod gołym niebem (zwłaszcza w okresie letnim), a także mieszkających w słonecznych rejonach świata. Ryzyko pojawienia się czerniaka wzrasta też u osób z dużą ilością pieprzyków i znamion na skórze, a także w przypadku pokrewieństwa z ludźmi, u których zdiagnozowano ten rdzaj nowotworu. Ponadto na wystąpienie czerniaka duży wpływ ma także stan układu immunologicznego. Jeśli odporność jest osłabiona lub poważnie upośledzona, prawdopodobieństwo zachorowania znacznie wzrasta.
Jak leczyć czerniak?
Leczenie czerniaka jest podobne, jak leczenie innych nowotworów – podstawą sukcesu jest szybka diagnoza i natychmiastowe podjęcie działań zaradczych. Im wcześniejsze jest stadium choroby, tym łatwiej usunąć czerniak i fragmenty tkanki znajdujące się w bezpośrednim kontakcie z nowotworem. Jednak im dłużej czerniak rozwija się w organizmie, tym większe jest ryzyko powstania przerzutów – w takiej sytuacji może zaistnieć potrzeba usunięcia organów zaatakowanych przez raka i podjęcia radio- lub chemioterapii.
Jak się uchronić przed czerniakiem?
Podejmując działania zapobiegające zachorowaniu na czerniak i inne odmiany raka skóry, należy pamiętać przede wszystkim o unikaniu nadmiernego promieniowania słonecznego. Ważne jest stosowanie kremów ochronnych i zakładanie ocieniającego twarz i ramiona kapelusza. Lepiej również zrezygnować z wizyt w solarium. Ponadto kluczową rolę odgrywa obserwacja własnego ciała – wszelkie niepokojące odstępstwa od normy powinny być konsultowane z lekarzem.
